Quy trình dệt và nhuộm vải theo 2 phương thức tự nhiên & công nghiệp

Quy trình dệt vải và nhuộm vải được xem là giai đoạn rất quan trọng, để có thể tạo ra được một tấm vải đẹp nhất. Vậy nên hôm nay May In Thêu Hải Triều sẽ chỉ rõ quy trình dệt và nhuộm vải một cách tỉ mĩ nhất, để mọi người có thể tham khảo được rõ hơn.

Để tìm hiểu rõ hơn về quy trình dệt vải, trước hết chúng ta nên tham khảo một số thông tin liên quan đến vải dệt. Và để nắm rõ hơn về vải dệt là gì?. Theo phân loại thì vải là loại chất liệu được hình thành từ hai phương pháp. Đó là phương pháp dệt kim và dệt thoi. Từ hai phương pháp này, hiện nay có rất nhiều loại vải được ra đời.

• 4 phương thức sản xuất ngành dệt may: CMT – OEM/FOB – ODM – OBM
• OEM/FOB trong ngành dệt may là gì? Chi tiết về cách thức hoạt động

I. Vải dệt là vải gì?

Vải dệt là vải được tạo ra bằng cách kết nối các sợi vải lại với nhau. Và cách kết nối các sợi vải này sẽ có nhiều phương pháp khác nhau. Có thể là thủ công, cũng có thể bằng các công nghệ tiên tiến. Mỗi cách sẽ tạo ra được một chất liệu có đặc điểm khác nhau, giúp vải phát huy được tác dụng để phục vụ nhu cầu của khách hàng. Để biết nhiều thông tin hơn về vải dệt, ta sẽ tham khảo các thông tin liên quan đến hai loại vải đã được đề cập trên.

1. Vải dệt thoi là gì?

Vải dệt thoi là tên gọi chỉ chung cho tất cả các loại vải được hình thành trên khung dệt. Khung dệt có thể là do con người thực hiện, hoặc khung dệt công nghiệp. Vải được sản xuất dựa trên nguyên lý là sự liên kết giữa các sợi ngang và sợi dọc. Chúng được đan xen hai hoặc nhiều sợi ở các góc vuông với nhau. Vải dệt thoi được làm từ nhiều loại sợi khác nhau, có thể là sợi tổng hợp hoặc sợi tự nhiên. Các kiểu dệt thoi được sử dụng trong phương pháp này bao gồm:

• Vải dệt Poplin: Vải dệt thoi kiểu Poplin có số lượng sợi dọc thường gấp đôi so với sợi ngang. Tuy nhiên, kích thước của sợi dọc lại nhỏ hơn so với kích thước của một sợi ngang. Vải dệt Poplin có bề mặt khá mềm mại, ít gồ ghề.
• Vải dệt thoi xương cá: Vải dệt thoi xương cá có các sợi chỉ tạo thành hình chữ V trên bề mặt. Những loại sợi được sử dụng để dệt theo kiểu này còn có nhiều màu sắc. Vải dệt thoi xương cá thường được dùng để làm vải bọc nệm hay bọc ghế sofa.
• Vải dệt chéo: Theo cách dệt này, vải sẽ có đặc điểm là các sợi vải nằm chéo nhau. Vải dệt chéo ít bị nhăn, và giữ phom dáng được. Để thực hiện kiểu dệt này, sợi ngang sẽ luồn trên các sợi dọc, tiếp đến chúng được đưa luồn xuống dưới sợi dọc khác. Cứ lặp lại cách dệt này, chúng ta sẽ có được một tấm vải dệt chéo hoàn chỉnh. Vải dệt chéo có hai mặt phải trái, mặt phải là mặt mà các đường chéo được thể hiện rõ hơn.
• Vải dệt satin: Vải dệt satin có độ bắt sáng rất tốt. Chất liệu có độ sáng bóng, kém bền nên chỉ thường được dùng để trang trí nội thất. Kiểu dệt satin thường được áp dụng cho các loại vải có nhiều màu sắc nổi bật.
• Vải dệt trơn: Theo cách dệt này, cứ mỗi sợi ngang sẽ được luôn dưới một sợi dọc, sau đó sẽ đè lên một sợi dọc tiếp theo. Các sợi ngang và sợi dọc tiếp xúc tạo thành một góc vuông 90 độ. Vải được đan đều nên hai bề mặt của vải có đặc điểm tương tự nhau.

Ngoài ra, để dễ dàng nhận biết được vải dệt thoi, ta có thể tận dụng một số đặc điểm sau:

• Vải có bề mặt luôn khít.
• Các sợi đan vuông góc với nhau.
• Vải có khả năng co giãn thấp hơn vải dệt kim. Và để tăng độ co giãn cho vải, người dệt thường cho thêm thành phần spandex. Vải dệt thoi chủ yếu có xu hướng giãn theo chiều dọc hơn so với chiều ngang.
• Vải dệt thoi không quăn các mép.
• Vải dệt thoi dễ bị nhăn hơn.
• Vải được sản xuất khá phong phú và đa dạng về mẫu mã, màu sắc.

2. Vải dệt kim là gì?

Vải dệt kim là loại vải dệt được hình thành giữa các vòng sợi đan xen với nhau. Các sợi vải được đưa theo chiều ngang, để tạo thành các hàng vòng được khóa riêng theo chiều dọc với vòng lặp tương ứng ở hàng ngang tiếp theo. Đây là kiểu đan có thể được thực hiện bằng tay, sử dụng hai kim dệt kim và một cuộn len tròn.

Các phương pháp sản xuất vải dệt kim bao gồm: Phương pháp đan ngang, và phương pháp đan dọc. Theo mỗi phương pháp, sẽ có những loại vải dệt kim khác nhau được tạo ra. Một số loại vải nổi bật của phương pháp dệt kim được nhiều người sử dụng như: Vải Jersey, vải Lacoste, Rib, Kim Tuyến, Interlock, Cable, Milano Ribs, Intarsia, Jacquard Jerseys, Terry, Velour, Sliver, vải lông cừu, vải bông Pháp.

Vải dệt kim cũng có một số đặc điểm dễ nhận biết như:

• Bề mặt vải mềm mại
• Có độ thoáng khí cao
• Độ co giãn tốt
• Khả năng giữ nhiệt tốt
• Ít nhăn
• Dễ bị tuột vòng đan
• Mép vải dễ bị quăn

II. Quy trình dệt và nhuộm vải

1. Quy trình dệt vải

Quy trình dệt vải có nhiều công đoạn khác nhau, mỗi loại vải sẽ có một công thức dệt vải riêng. Nhưng chung quy lại, tất cả các loại vải sẽ phải trải qua một quy trình dệt vải cơ bản như sau:

a. Kéo sợi

Đây là quy trình tạo ra các sợi vải, và cũng là công đoạn tạo nguyên liệu cho quy trình dệt vải. Để tạo ra sợi vải cho quy trình dệt vải, phải tùy thuộc vào mỗi loại vải được dệt, thì mới chọn được nguyên liệu phù hợp để dệt vải. Nguyên liệu thường được sử dụng sẽ có hai dạng là sợi tự nhiên, và sợi tổng hợp.

• Cách kéo sợi tự nhiên:

Sợi tự nhiên được sử dụng cho quy trình dệt vải có thể là sợi bông, sợi bamboo, sợi rayon, sợi tơ tằm, sợi lanh, sợi gai dầu hay các loại sợi được lấy từ lông của các loại động vật. Để kéo sợi tự nhiên, cần lựa chọn đúng nguyên liệu. Khi đã có nguyên liệu cho quy trình dệt vải, người thợ sẽ tiến hành kéo sợi từ nguyên liệu đó.

Mỗi nguyên liệu sẽ có từng cách kéo sợi khác nhau. Đối với sợi tơ tằm, các kén tằm sẽ được cho vào nước luộc, sau đó sẽ tiến hành kéo sợi. Còn với sợi bông, trước khi kéo sợi, các hạt bông được đánh tung và làm sạch rồi mới tiến hành kéo sợi. Các sợi cây gai dầu thì lại được kéo sợi từ thân cây. Sợi len được lấy từ lông của các loài động vật, trước khi kéo sợi, lông sẽ được làm sạch và chải thô.

Vậy nên, mỗi loại nguyên liệu sẽ được kéo sợi theo các cách khác nhau. Mục đích cuối cùng khi kéo sợi vải chính là tạo ra sợi vải và tăng độ bền, chắc cho vải khi dệt chúng lại với nhau.

• Cách kéo sợi nhân tạo:

Các sợi vải nhân tạo sẽ là nguyên liệu, để tạo ra quy trình dệt vải cho các chất liệu vải như: polyester, vải nylon, vải spandex,… Cũng là nguyên liệu góp phần vào chất liệu các loại vải như vải nhung, vải chiffon, vải voan, vải len nhân tạo. Đối với sợi các loại sợi tổng hợp, đa phần chúng đều có xuất xứ từ dầu mỏ.

Để tạo ra được các sợi vải, trước hết phải thực hiện phản ứng hóa học tạo nên các monomer – polyme. Monomer được tạo thành từ phản ứng hoá học giữa rượu (ethylene glyco) với acid (dimetyl terephthalate) ở nhiệt độ cao. Monomer này tiếp tục được phản ứng với acid một lần nữa để tạo ra polyme.

Hợp chất này sẽ được đưa lên bồn để làm sạch, trước khi được làm nóng chảy để tạo sợi, hợp chất sẽ được sấy lại ở nhiệt độ 160 độ C. Sau đó dung dịch nóng chảy sẽ đi qua máy bơm để vào bộ phận phun sợi. Sợi phun ra sẽ để nguội tự nhiên trong không khí. Sợi sẽ được kéo căng để tạo độ bền và dai. Kích thước của nó có thể thay đổi gấp trăm lần so với chiều dài ban đầu. Đây là bước liên kết các sợi đơn với nhau.

Để tạo ra được một quy trình dệt vải hoàn chỉnh, các sợi vải đều phải được kéo căng, nhằm tăng độ chắc chắn cho vải sau khi dệt. Và đó là những bước kéo sợi vải cơ bản của các loại sợi tổng hợp. Đối với những loại sợi tổng hợp khác, tuy sẽ có thêm hoặc giảm bớt đi một số bước. Nhưng chung quy lại, chúng đều có xuất xứ từ dầu mỏ, và quá trình nung nóng hợp chất để tạo sợi là bước làm cơ bản.

b. Quy trình dệt vải

Sau đi đã có sợi vải, công đoạn tiếp theo của quy trình dệt vải chính là kết nối các sợi vải này này lại với nhau, để tạo ra được một tấm vải có kích thước lớn. Trong quy trình dệt vải, việc liên kết các sợi vải có thể được thực hiện theo nhiều cách.

Khi ngành công nghiệp chưa phát triển, các máy móc chưa được sản xuất để thay thế cho con người, thì lúc này người thợ dùng khung cửi để thực hiện quy trình dệt vải. Sau này khi nhu cầu sử dụng của con người ngày càng tăng, cũng như để tăng năng suất, quy trình dệt vải đa số được thực hiện bằng máy móc.

Đối với quy trình dệt vải với máy, chỉ cần làm theo sự hướng dẫn của máy móc là được. Máy sẽ tự động kết nối các sợi vải lại, và con người chỉ cần quan sát, kiểm nghiệm thành phẩm được tạo ra.

Còn đối với quy trình dệt vải bằng khung cửi, khung cửi sẽ giữ sợi mắc thật căng trong công đoạn luồn sợi mành xen kẽ. Sợi mắc là sợi dọc, sợi mành là sợi ngang. Người thợ dệt sẽ ngồi ở khung cửi, dùng chân đạp bàn dận để vận chuyển bộ go mở khoảng cách giữa sợi mắc, trong khi tay giật để đẩy và bắt con thoi luồn sợi mành. Quy trình dệt vải thủ công này chỉ còn tồn tại ở các làng nghề, và chủ yếu được sử dụng để dệt các loại vải tự nhiên, chất liệu vải truyền thống lâu đời.

c. Xử lý vải sau dệt

Trong quy trình dệt vải, bước xử lý khá quan trọng. Chúng giúp cho vải loại bỏ được những chất cặn bã còn sót lại, để khi nhuộm màu vải sẽ có màu tươi sáng và đẹp  hơn. Vậy nên, sau khi dệt, vải sẽ được nấu ở áp suất cao. Hoặc có thể cho thêm một số thành phần hóa học giúp loại bỏ phần hồ còn sót lại. Loại bỏ hết các tạp chất còn sót lại trên vải. Trước khi tiến hành nhuộm vải, vải sẽ được tẩy trắng để màu nhuộm được lên chuẩn xác nhất.

2. Quy trình nhuộm vải

a. Nhuộm vải dệt là gì?

Đây được xem là giai đoạn cuối cùng trong quy trình dệt vải. Nhuộm vải dệt là việc sử dụng thuốc nhuộm hóa học, hoặc nước nhuộm tự nhiên để tạo màu sắc cho sợi vải hoặc một tấm vải hoàn chỉnh. Nhuộm vải dệt cần phải được thực hiện đúng quy trình, nhằm đảm bảo độ bền, khả năng bám màu cũng như đảm bảo chất lượng cao nhất cho chất liệu.

Việc nhuộm vải còn được thực hiện theo hai cách chính đó là nhuộm sợi vải trước khi dệt, hoặc sau khi dệt vải sẽ được nhuộm. Hiện nay, có rất nhiều phương pháp nhuộm vải được áp dụng. Và dưới đây sẽ là một số phương pháp nhuộm vải đang được thực hiện, trong quy trình dệt vải và hoàn thiện sản phẩm.

b. Các phương pháp nhuộm vải

• Nhuộm nhúng: Nhuộm nhúng là cách nhuộm nhúng vải dệt vào dung dịch nhuộm. Theo cách này, vải sẽ được tiếp xúc với nước nhuộm trong một khoảng thời gian cố định. Và đây là cách nhuộm phù hợp với tất cả các loại vải.
• Nhuộm độn: Nhuộm độn thực hiện tương tự như nhuộm nhúng. Sau khi vải đã tiếp xúc với nước nhuộm, việc tiếp theo sẽ ấn sợi dệt để nước nhuộm có thể thấm sâu vào bên trong từng thớ vải. Cách thực hiện này phù hợp với việc nhuộm vải số lượng lớn, và chuyên sử dụng cho vải dệt thoi.

c. Quy trình nhuộm vải

• Nhuộm vải bằng máy móc:

Tại các xưởng nhuộm vải công nghiệp, sẽ sử dụng máy nhuộm thường áp và cao áp để nhuộm vải. Các máy nhuộm sẽ thực hiện việc nhuộm vải theo chương trình đã được cài đặt sẵn. Việc nhuộm vải bằng máy đảm bảo vải được nhuộm đều màu hơn, nâng cao độ bám, cũng như giúp vải lâu bị phai màu hơn. Không những vậy, việc nhuộm vải bằng máy móc còn giúp tạo ra sự đa dạng về mẫu mã cho sản phẩm.

Nhuộm vải với máy nhuộm cần chuẩn bị đầy đủ các yếu tố như: vải cần nhuộm, thuốc nhuộm, các chất phụ trợ, áp suất, dung tỷ nhuộm. Và cũng tùy theo từng loại vải, mà phương pháp nhuộm được tiến hành khác nhau. Vì vậy, Quy trình nhuộm vải cần được thực hiện bởi đội ngũ có tay nghề cao. Như vậy mới có thể tạo ra được các sản phẩm có chất lượng tốt nhất.

Và trước khi nhuộm vải, công nhân sẽ phải test màu sao cho màu được nhuộm có độ chính xác cao nhất theo yêu cầu. Sau khi đã xác định đúng công thức nhuộm màu, nó sẽ được sử dụng để nhuộm vải.

Quá trình nhuộm vải bằng máy, sẽ được thực hiện theo phương pháp nhuộm gián đoạn. Và khi nhuộm, vải sẽ được ngâm trong dung dịch nước nhuộm trước. Sau đó thuốc nhuộm và vải cần nhuộm sẽ được đưa vào máy nhuộm. Thời gian nhuộm thường kéo dài từ 4 cho tới 18 tiếng (tùy vào từng loại vải).

Sau khi nhuộm xong, vải sẽ được giặt để loại bỏ toàn bộ tạp chất còn sót lại trên vải. Tiến hành làm khô vải bằng máy sấy chuyên dụng, nhiệt độ sấy từ 110 độ -130 độ C. Đối với những loại vải càng dày, thì cần phải chỉnh tốc độ sấy chậm hơn. Cuối cùng vải được đưa vào máy căng để hoàn tất. Máy căng sẽ được chỉnh nhiệt độ từ 130 độ C – 170 độ C.

• Nhuộm vải thủ công:

Đây là cách nhuộm vải sử dụng các cách thức truyền thống, không sử dụng máy nhuộm công nghiệp. Hiện nay cách nhuộm này chỉ được thực hiện tại một số làng nghề dệt vải. Và theo cách nhuộm này, cần có không gian rộng lớn để phơi khô vải nhuộm.

Giai đoạn đầu tiên của việc nhuộm vải thủ công chính là nấu chuội. Nấu chuội là việc làm giúp cho vải cần nhuộm bỏ đi các tạp chất còn bám sót lại. Để nấu chuội, thợ nhuộm sẽ sử dụng xà phòng oleic hoặc bằng cách oxi hóa. Và đây cũng là bước làm để tẩy đi màu tự nhiên vốn có của sợi vải. Giúp cho vải khi nhuộm sẽ lên được màu sắc chính xác hơn.

Sau khi đã tẩy đi màu tự nhiên của vải, người thợ sẽ tiến hành nhuộm vải. Và để tạo ra được màu sắc có chất lượng nhất, cần pha chế dung dịch màu nhuộm theo đúng tỷ lệ. Trước khi cho vải vào nhuộm, cần nấu dung dịch nhuộm này nóng lên đến 90 độ C. Khuấy đều dung dịch màu, và cho trực tiếp vài vào nồi nhuộm. Hoặc có thể cho vải chạy trên guồng quay, khi nhuộm sẽ quay guồng đều tay để vải thấm hết màu nhuộm.

Dung dịch màu nhuộm có thể là màu nhuộm hóa học, hoặc có thể sử dụng màu nhuộm tự nhiên từ hoa quả, cây lá. Để màu nhuộm được đều hơn, vải không chỉ được nhúng màu một lần. Có thể nhuộm từ 2 đến 3 lần, cho đến khi nào màu sắc lên đúng và đều là được. Sau khi nhuộm xong, vải sẽ được đem đi phơi khô tự nhiên trong không khí.

Xem thêm: 

• GSM là gì? Cách tính định lượng vải áo thun tiêu chuẩn
• Vải dệt thoi là gì? Đặc điểm, tính chất & các thông số cơ bản

Như vậy quy trình dệt vải và nhuộm vải, đều được thực hiện bằng hai cách cơ bản là sử dụng máy móc, hoặc được thực hiện bằng thủ công. Mặc dù quy trình dệt vải và nhuộm vải được tiến hành như thế nào, thì đây cũng là một giai đoạn rất quan trọng trong việc tạo ra được một tấm vải hoàn chỉnh nhất. Quy trình dệt vải và nhuộm vải cần được thực hiện tỉ mĩ và chính xác. Như vậy mới có thể đảm bảo cho vải được tạo ra có chất lượng cao.

Có thể bạn quan tâm: